Thực đơn
Ngôn ngữ tại châu Phi
Đã số các thứ tiếng được nói ở châu Phi thuộc về ba ngữ hệ: Phi-Á, Nin-Sahara, và Niger-Congo. Số khác thuộc về một nhóm Ubangia (đôi khi được đặt trong Niger-Congo) và Khoisan, hoặc Ấn-Âu và Nam Đảo (cả hai bắt nguồn từ ngoài châu Phi. Thêm vào đó, có nhiều ngôn ngữ chưa phân loại và ngôn ngữ ký hiệu.
Nhóm Phi-Á được nói khắp Bắc Phi, Sừng châu Phi, Trung Đông, và một số phần của Sahel. Có chừng 375 ngôn ngữ Phi-Á, sử dụng bởi hơn 350 triệu người. Các phân nhánh chính là nhóm ngôn ngữ Berber, nhóm ngôn ngữ Semit, nhóm ngôn ngữ Tchad và nhóm ngôn ngữ Cush. Urheimat của ngữ hệ Phi-Á (nơi xuất phát) thì không chắc chắn. Tuy vậy, phân nhánh phổ biến nhất, nhóm Semit (gồm tiếng Ả Rập, tiếng Amhara, tiếng Hebrew và một số khác), có sẽ đã phát triển ở bán đảo Ả Rập. Semit là nhánh duy nhất của hệ Phi-Á được sử dụng bên ngoài châu Phi.
Một số ngôn ngữ Phi-Á thường gặp nhất là tiếng Ả Rập (Semit), Somali (Cush), Berber (Berber), Hausa (Chadic), Amhara (Semit), và Oromo (Cush). Trong những họ ngôn ngữ còn lại trên thế giới, Phi-Á có lịch sử chữ viết lâu đời nhất, nhờ tiếng Akkad tại Lưỡng Hà và tiếng Ai Cập cổ đại.
Nin-Sahara là một nhóm gây nhiều tranh luận với sự đa dạng cực kỳ trong hơn một trăm ngôn ngữ. Phân bố trãi ra từ thung lũng Nil tới bắc Tanzania và đến Nigeria và Cộng hòa Dân chủ Congo, với nhóm ngôn ngữ Songhay dọc theo trung lưu của sông Niger. Mối quan hệ giữa các ngôn ngữ này chưa được chứng minh chắc chắn.[6][7] Những thứ tiếng này cùng chia sẻ vài hình thái khác thường, nếu chúng có liên quan, đa số các nhánh con hẳn đã phải trải qua sự thay đổi lớn kể từ tách ra từ tổ tiên chung. Việc gộp vào cả nhóm Songhay cũng đang bị nghi ngờ.
Một số ngôn ngữ phổ biến thuộc hệ này là Kanuri, Fur, Nobiin, và Luo, Dinka, Maasai (cả ba đều thuộc nhóm Nin). Các ngôn ngữ Nin-Sahara có thanh điệu.
Niger–Congo là ngữ hệ lớn nhất tại châu Phi và có lẽ cả thế giới khi tính đến số lượng ngôn ngữ. Một trong những đặc điểm nổi bật của nó là hệ thống lớp danh từ (noun class) phức tạp với sự hợp ngữ pháp. Lượng lớn ngôn ngữ trong hệ này có thanh điệu, như tiếng Yoruba, Igbo, Ashanti, và Ewe. Một nhánh lớn của hệ Niger–Congo là họ Bantu.
Nhiều thứ tiếng được nói tại châu Phi xuất phát từ bên ngoài châu lục này. Ví dụ, Malagasy, ngôn ngữ của Madagascar, thuộc về ngữ hệ Nam Đảo.
Afrikaans, cũng như đa số ngôn ngữ creole tại châu Phi, là ngôn ngữ Ấn-Âu. Afrikaans là ngôn ngữ Ấn-Âu duy nhất từng phát triển ở đây; do đó, nó là một ngôn ngữ châu Phi. Afrikaans được dùng khắp vùng Nam Phi. Đa số người bản ngữ Afrikaans sống ở Nam Phi, ở Namibia nó là lingua franca và ở Botswana và Zimbabwe nó là ngôn ngữ thiểu số với chừng mười nghìn người nói. Khắp thế giới, ước tính có 15 đến 20 triệu người nói tiếng Afrikaans.
Khoisan là một thuật ngữ (tiện dụng) để chỉ khoảng 30 ngôn ngữ được dùng bởi 300.000–400.000 người. Có năm nhánh ngôn ngữ Khoisan chưa được chứng minh có liên quan tới nhau: Khoe, Tuu, Kx'a, cũng như Sandawe và Hadza, hai ngôn ngữ tách biệt. Một đặc điểm nổi bật của Khoisan, và là lý do chúng được gộp chung với nhau, là sự hiện diện của phụ âm click (giống như tiếng búng lưỡi hay chắc lưỡi). Vài ngôn ngữ Bantu lân cận (như Xhosa và Zulu) cũng có tiếng "click", nhưng chúng bắt ngồn từ Khoisan. Khoisan cũng là ngữ hệ thanh điệu.
Có một số lượng tương đối ngôn ngữ chưa phân loại ở châu Phi. Nhiều trong số này chưa được phân loại đơn giản vì thiếu tài liệu; một số ngôn ngữ được biết tới rõ hơn song không có phân loại rõ ràng là:
Trong số này, Jalaa có nhiều khả năng là ngôn ngữ tách biệt nhất.
Thực đơn
Ngôn ngữ tại châu PhiLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Ngôn ngữ tại châu Phi